Schaesberg
Schaesberg (Limburgs: D’r Sjeet) is een dorpskern en voormalige gemeente in Nederlands-Limburg, die in 1982 is samengevoegd met Nieuwenhagen en Ubach over Worms (Waubach en Rimburg) tot de gemeente Landgraaf.
In Schaesberg staan de kerken Sint-Petrus en Pauluskerk, de Heilige-Familiekerk en De Ark.
Geschiedenis
Ten noorden van Schaesberg lag de Romeinse villa Landgraaf-Schaesberg aan de noordwestzijde van de heuvelrug (met daarop de Leenderkapel) dat een uitloper is van het Plateau van Nieuwenhagen. Schaesberg zelf ook op dit plateau.
Op het grondgebied van de voormalige gemeente Schaesberg liggen twee 17e-eeuwse kerken, enkele kapelletjes en de ruïnes van het Kasteel Schaesberg, dat qua bouwstijl (Maaslandse renaissance) in zijn hoogtijdagen enigszins leek op Kasteel Hoensbroek. De 17e-eeuwse Leenderkapel is een centrum van Mariaverering; in de 18e eeuw zouden de bokkenrijdersbenden er bijeengekomen zijn.
De heerlijkheid Schaesberg maakte deel uit van het Land van Valkenburg. Na de Vrede van Münster in 1648 waren de Landen van Overmaas nog niet verdeeld tussen Spanje en Nederland, dit gebeurde pas in het partagetractaat van 1661. De katholiek Johan Frederik van Schaesberg slaagde erin Schaesberg bij de Spaanse Nederlanden onder te brengen, waardoor Schaesberg een Spaanse enclave in Staats Overmaas werd. Na de Spaanse Successieoorlog werd Schaesberg in 1706 Oostenrijks. Bij het Verdrag van Fontainebleau (1785) ging Schaesberg over van Oostenrijk naar de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
Mijnbouw
Begin 20e eeuw vestigde zich een grote kolenmijn in Schaesberg: de particuliere Oranje-Nassau II. Voor het vervoer van steenkool (en later ook van personen) werd in 1934 een baanvak van Schaesberg over Kerkrade-Centrum naar Simpelveld in gebruik genomen. De kosten voor dit treintraject waren dermate hoog (twaalf miljoen gulden voor twaalf kilometer) dat de lijn de bijnaam ‘Miljoenenlijntje’ kreeg.
Voor huisvesting van de mijnwerkers werd de mijnkolonie Leenhof (1914-1918) aangelegd in de voor Nederland unieke Lotharingse stijl. Een gedeelte ervan is beschermd stadsgezicht. De Oranje-Nassau II sloot in 1971.
De 239 meter hoge Wilhelminaberg is een mijnsteenberg die is ontstaan als gevolg van de winning van steenkool in de staatsmijn Wilhelmina in het naburige Terwinselen (1906-1969).
Gemeentelijke herindelingen
In 1958 ging de buurtschap Palemig over van de gemeente Schaesberg naar de gemeente Heerlen. In 1982 ging Schaesberg op in de gemeente Landgraaf.
